Huizenaanbod

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Oude garde

Lidewij van Wilgen

 

Het leven van een wijnmaker bestaat voor een groot deel uit lekker in je eigen huis zijn, fijn door de natuur lopen en wijn proeven met aardige mensen die de moeite hebben genomen naar je toe te komen.

Maar natuurlijk maak ik veel meer wijn dan ik onderhands kan verkopen. Regelmatig komen er enorme vrachtwagens de smalle, met cipressen omzoomde zandweg opgereden en vertrekken er pallets naar Nederland, België, Australië of Japan. Om dat op gang te houden, moet ik elk jaar naar plekken die in niets lijken op de idyllische wereld van het domein. Overal in Europa zijn immense congrescentra waar wijnmakers en inkopers uit de hele wereld elkaar ontmoeten. In de eerste jaren van het domein was dat het ergste wat je me kon aandoen. Ik zie mezelf nog staan, volkomen verloren, ergens in een enorme hal in Duitsland waar dat jaar meer dan zesduizend domeinen achter tafeltjes vol flessen stonden. Heel af en toe stopte er iemand bij die eenzame vrouw die daar stond te verpieteren en proefde uit beleefdheid een slokje wijn.

Inmiddels bestaat het domein meer dan twintig jaar. Die hele grote beurs in Duitsland doe ik niet meer. Maar elk voorjaar kun je me toch vinden in een grote hal met honderden andere domeinen. En het gekke is, ik doe het met plezier. Want hier ben ik op slechts een uur van het domein – en daarmee in het hart van de regio waarmee ik inmiddels ben vergroeid. “Hoe leuk is dit”, zegt een wijnmaker, terwijl zijn ogen net iets te lang op me blijven rusten, “we worden samen oud”. Ik twijfel even hoe ik dit moet opvatten, maar het is waar, de eerste keer dat hij me zag, was ik begin dertig. En waar ik vroeger alleen was – een Nederlandse die hier eigenlijk niets had te zoeken – behoor ik nu tot de oude garde.

Sinds een paar jaar deel ik mijn tafel met Françoise, vijfde generatie van een familiedomein in een afgelegen dorp in de Faugères. Wie ons naast elkaar ziet, kan alleen maar tegenstellingen bedenken. Maar de tijd heeft ook hier zijn werk gedaan. Natuurlijk zie ik er anders uit en was ik ooit een buitenstaander, maar Françoise weet hoe hard ik werk, ze lacht om al mijn grapjes en sinds een paar jaar wil ze op elke beurs een tafel met me delen. Daar staan we dan: twee vrouwen van in de vijftig die al twintig jaar hetzelfde werk doen en daar nog steeds plezier in hebben. Het voelt heel stevig en vanzelfsprekend.

Van een afstand zie ik een jonge jongen om zich heen kijken en dan in een rechte lijn naar mijn stand lopen. “Ik heb veel goeds over uw wijnen gehoord”, zegt hij. Hij proeft en geeft enthousiast zijn kaartje. Hij is niet de enige dertiger met wie ik zaken zal gaan doen. Ik heb het warme gevoel dat alles op zijn plaats valt. De jaren maken dat ik thuis ben in deze wereld – en juist dat geeft me bestaansrecht voor de toekomst. Een mooi vooruitzicht.

 

 

Mari
Mari Maris
Mari Maris

Het onmisbare mannetje (deel 2)

 

Herinnert u zich Jean Faitreaux nog? Het Onmisbare Mannetje dat te hulp schiet als mijn auto vastzit in een greppel, ergens precies dát links schafielende schoepje opdiept waardoor de waterpomp weer loopt en ook nog goede connecties heeft bij een wijnboer.

U kent hem wel, het Mannetje dat altijd klaarstaat met raad en daad. Doet hij allemaal gratis. Maar niet voor niets. Buiten bewonderende dank en spontane bezoekjes op onwaarschijnlijk ongelukkige momenten, vraagt hij soms om een petit service. Dus draaf ik met regelmaat achter een losgeslagen kudde koeien aan en sta ’s zomers duizelig van hoogtevrees boven op een wiebelige hooiwagen balen te laden. En het Mannetje heeft – zonder weet van mijn uitpuilende lades vol losse vodjes en schriften vol halve ideeën – in al zijn wijsheid uitgerekend dat een schrijvende vrouw wel goed zal zijn in administratie. Of in elk geval beter dan hij. Dat láátste bleek te kloppen, hoewel dat niets zegt over mijn vermeende administratief talent. Maar spitten en scheppen kan ik vrij aardig en dát bleek goed van pas te komen.

Zo komt het dat ik nu alles weet van de onwaarschijnlijke hoeveelheid papier die nodig blijkt voor het houden van een koe of 35. En dat al die papieren én hun enveloppen een bedrijfsleven lang in willekeurige volgorde bewaren, zo drie kasten vult, waarnaast je verder kunt tot de papierberg de kasten onzichtbaar maakt. Volgens die norm is mijn administratie inderdaad een toonbeeld van orde en overzicht, maar goed, ik hoef dan ook geen boerderij te runnen, hectares te ploegen, te zaaien en oogsten, bomen te kappen, kachelhout voor de wijde omgeving te zagen of problemen van andermans pad te ruimen – daar heb ík immers een Onmisbaar Mannetje voor. Eens in de zoveel tijd offert Jean een vrije avond, vraagt er ook eentje van mij, en ploeteren we samen door decennia agrarisch archief. Er verdwijnen paperassen in dossiers en heel soms zelfs in de papierbak – als ik hem heb kunnen overtuigen dat er écht geen enkele instantie een dertig jaar oude enveloppe komt opeisen. Het zal zeker tot zijn pensioen duren voor we het echt op orde hebben, maar als er nu een controleur van het een of ander komt en Jean me in lichte paniek belt in welke map de gezochte papieren zitten, dan weet ik dat. Die ene waarop in koeienletters ‘KALFJES 2025’ staat…

Het Onmisbare Mannetje had weer wat, un petit service. Zijn kelder loopt steeds onder, op droge dagen ligt de vloer dan vol losgeweekte wijnetiketten en zou je er een interessante blindproeverij kunnen houden. Erger is dat in tijden van watersnood de kettingzagen en bosmaaiers ronddrijven, als die niet gered worden van een verdrinkingsdood, is straks de hele buurt verstoken van brandhout. Een goed argument dus voor stellingen waarin ze hoog en droog liggen. Geen probleem, stellingen staan zo. Als de vloer eerst even ontruimd is. Vandaar dat ik me mag verheugen op een trapestafette met vierendertig jaar aan lege jerrycans die misschien niet eens lekken, tweeënhalve wasmachine die het nog voor een kwart doen, een tafel met drie poten en een miljoen houtwormen. En wat er verder komt bovendrijven als dat eenmaal weg is. Ik ben reuze benieuwd. Eerst maar eens beginnen.

Ik zou haast denken dat ik een onmisbaar vrouwtje ben geworden.

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Mobiele plukkers

Lidewij van Wilgen

 

Voor mij is de oogst het hoogtepunt van het jaar. De grote kans die je als wijnmaker maar één keer per jaar krijgt. Deze keer stonden alle lichten op groen: in het voorjaar was regen gevallen, de nachten waren koud geweest, de druiven hadden schitterend langzaam kunnen rijpen en geen enkele ziekte had vat op ze gehad. 

Ik dacht ook de oplossing te hebben voor de pluk: in plaats van de jongeren uit het dorp die met een joint achter hun oor de druiven van de struiken rukken en jonge Marokkanen die alleen met grote tegenzin voor een vrouw werken, had ik nu mensen gevonden voor wie druiven plukken paste bij hun levensstijl. Mijn dochter Marijn had me links gestuurd naar websites als ‘Van Life’ en ‘Travailleurs en Camion’ – gemeenschappen van twintigers en dertigers die in verbouwde busjes de wereld rondreizen en agrarisch werk doen waar zich dat aandient. De idyllische foto’s van het domein die ik in de vroege zomer op internet plaatste, hadden meer mensen aangetrokken dan ik zou kunnen gebruiken, opvallend genoeg vooral Italianen. Ik vermoedde de succesformule in handen te hebben. 

‘Reken erop vanaf eind augustus beschikbaar te zijn’, zei ik in onze mailwisseling, denkende aan de laatste twee oogsten, die al half september eindigden. Maar zoals ik al zei: dit was een uitzonderlijk jaar.  

Mijn dochter Fiene had een maand vrij genomen voor de oogst. Op 20 augustus begonnen we enthousiast onze tour door de wijngaarden, maar al na een paar druiven keken we elkaar vragend aan. Die waren echt nog lang niet rijp. 

Ondertussen bleken de Italianen al onderweg te zijn. ‘Wanneer kunnen we ons installeren?’ Dag na dag probeerde ik mensen af te houden, maar al snel stond mijn hele parking vol met witte busjes in alle gradaties van vintage. De jongens en meisjes die tevoorschijn kwamen bleken opvallend aardig. Ze waren blij met de grote picknicktafel die ik voor ze had gekocht, de warme douche en de flesjes wijn. Maar natuurlijk waren ze hier niet voor niets. Een dag wachten is een dag geen inkomen. 

Toen de analyse van de druiven aangaf dat de grenache blanc technisch rijp was kon ik geen weerstand meer bieden; we begonnen. Maar zodra ik in het donker een paar druiven herproefde sloeg de twijfel toe. Ik liet een paar eerste kistjes op de sorteertafel legen en Fiene en ik wisten het zeker: hiermee zouden we nooit een uitzonderlijke wijn kunnen maken. De stress vloog me aan en we renden naar de wijngaard: ‘Sorry, maar we leggen alles stil.’ 

De feeststemming op de parking sloeg om in de zware druk van stil verwijt. ‘Andere domeinen plukken wel gewoon op een vaste datum.’ En inderdaad, wat hadden zij te maken met ons streven naar perfectie? “U doet het juist goed”, zei Jean-Louis, de oudste plukker die wel uit het dorp kwam en al snel mijn rots in de branding werd. Ik vond werk voor de Italianen bij andere wijnboeren, maar uiteindelijk moesten ze een voor een door naar de Bourgogne.  

Als noodoplossing werden nu via Jean-Louis en Loïc vage kennissen opgetrommeld. Aardige mensen uit de omgeving die als één blok achter ons stonden en het opvallend goed met elkaar konden vinden. ‘Reken op mij voor volgend jaar’, zei de een na de ander na afloop van het oogstfeest. Een jaar is nog ver weg, ik weet het, maar voor nu durf ik even te dromen… Zou ik eindelijk mijn team hebben gevonden? 

 

 

Mari
Mari Maris
Mari Maris

Kerstpeertjes

 

Handig is het natuurlijk niet, eigenlijk zou ik een keukentrapje moeten pakken, ik weet het, maar zo’n peertje is er zo uitgedraaid. Als ik op het puntje van de stoel sta kan ik er precíes bij. ‘Noël!’ klinkt het achter me en van schrik wankel ik met stoel en al achterover, zijn oude boerenlijf is nog snel genoeg om me tegen te houden. Enigszins beduusd sta ik te verwerken wat er had kúnnen gebeuren, Claude is niet erg onder de indruk. ‘Ben je met de kerstversiering bezig?’ Ik ben zeker de kluts kwijt, het lijkt me beter als ik even met beide voeten op de grond ga staan. ‘Eh, hallo Claude, bedankt nog voor het redden van mijn ruggenwervel, wil je misschien iets drinken?’

‘Non merci, ik ga door, ik kom alleen even vragen of je maretak wil? De komende dagen snoei ik ze uit de appelbomen, dus ik dacht, ik vraag het even voor alles op de mesthoop gaat. En kijk, jij bent al met de kerstversiering bezig! Dus hoeveel zal ik er langsbrengen?’

‘Nou ja, eentje, leuk, graag. Maar hoezo, kerstversiering? Ik draaide gewoon een peertje uit. Althans, dat was het plan.’

‘Dat zeg ik, kerstversiering.’ Omdat verdere toelichting hem overbodig lijkt vraag ik er maar om. Hij snapt niet wat ik niet snap, maar legt toch uit: ‘Bij ons thuis hadden we vier peertjes; een in de slaapkamer waar ik met mijn broers en zusjes sliep, een in de keuken zodat mijn moeder kon zien wat ze kookte, of nou, ongeveer dan, want de sla knarste vaak flink, een peertje in de slaapkamer van mijn ouders en een aan de buitengevel boven de voordeur. Dat brandde alleen als er ’s avonds bezoek kwam, anders was het natuurlijk zonde van het geld. Als er een peertje stuk ging, bewaarde mijn moeder dat voor de kerst. Waarschijnlijk al zolang er peertjes waren, want zo vaak gingen ze niet stuk en we hadden een schoenendoos vol, zeker vijftien ofzo, later zelfs nóg iets meer. Ze knoopte er een touwtje aan en hing ze rondom op in de keuken.’

‘Zonder dat ze licht gaven, gewoon zo?’

‘Ja, het was heel feestelijk, al die bolletjes van glas, als de voordeur openging wiegden ze even in de wind. Soms was ergens wat verf over, daar doopte ze dan een paar peertjes in en zo kregen we allemaal verschillende.’ Ik zie ze schitteren in zijn geestesoog.

‘Haalden jullie ook een kerstboom uit het bos om ze in te hangen?’ ‘Nee hoor, ze heeft wel een keer de peertjes met een dennentak aan de muur gehangen, dat was ook best mooi, maar de kerst erop hingen ze weer los. Dat was toch feestelijker.’

In de winkel is het al volop kerst. Ik verdwaal bijna tussen het chocolade-eiland en een wal van ganzenleversmeersels, achter de schappen vol patépotten zie ik het licht. Ik kies er een 25 watt peertje. Onderweg naar de kassa kom ik langs de kerstversiering. Die is alweer in de aanbieding. Volgend jaar is er weer een nieuwe kerstkleur in de mode.

Als ik later de maretak ophang pak ik toch maar een keukentrap. Op zolder haal ik de doos met kerstballen tevoorschijn – zilverkleurige van mijn oma – en leg het kapotte peertje erbij.

Mari
Mari Maris
Mari Maris

Gerard Geit

 

Iedere morgen om vijf over 8 gaat een gele postfiets door de straat, er achteraan rammelt een houten aanhangertje vol emmers, eentje puilt uit van het onkruid. De buurvrouw steekt haar hand op, Salut Gérard, on se verait pour le café! Hij groet terug en steekt meteen weer zijn hand op naar de tegemoetkomende tractor. Iedereen kent Gérard Chèvre, oftewel Gerard Geit. Al veertig jaar maakt hij dit tochtje, een stukje door het dorp, de linden laan over het bruggetje, dan rechts het pad op, aan het eind staan zijn dames al te mekkeren. 5 geiten en nu 2 geitenlammetjes. Eentje blijft, ze heeft een lief karakter en moeder geeft veel melk, dan doet dochter dat doorgaans ook. Het andere kleintje gaat weg als het groot genoeg is, zij is lastiger, en ik weet niet of u bekend bent met geiten, maar dat wil wat zeggen. Geiten zijn onwaarschijnlijk eigenzinnige types die met het gemak van een ree over een hek springen en met kettingen omgaan of ze Houdini zijn. Geiten hebben zo hun eigen ideeën over hoe ze hun wereld indelen.

Misschien dat Gerard daarom voor ze gevallen is. Hij weet heus van de wereld waarin de meesten van ons leven, hij kijkt weleens TV, ziet dat mensen telefoons hebben, drukke banen achter schermen en auto’s. Hij niet. Hij fietst, heeft zijn vrijheid en zijn geiten. Zijn wereld is groot genoeg. Zelfs voor vakantie.

Aan de rand van zijn land, bij de rivier, kan hij ’s middags een potje koken boven een vuurtje, hoog in de boom hangt een hangmat, als hij zin heeft kan hij er de hele dag blijven. Iets verderop staat zelfs een woonwagen waarin hij langer vakantie kan vieren in eigen koninkrijk. Maar waarom? vraagt hij. Hij moet toch naar huis om kaasjes te maken en de kaasklanten te ontvangen. Zijn winkel bestaat uit een brievenbus, daarop zetten de mensen een bakje, briefje erin met hun naam en het gehoopte aantal kaasjes –niet meer dan 3, dan blijft er niks over voor anderen. Een dag of twee later kunnen ze hun bestelling ophalen. Prachtige verse geitenkaasjes. Alleen, hij kijkt er moeilijk bij, na 20 jaar is de prijs wel iets verhoogd, in plaats van 1 euro kosten ze nu 1,10. Nogal een wonder dat er meer klanten zijn dan kaasjes.

Sinds een paar jaar melkt hij ook een kleine zwarte koe ‘omdat klanten vroegen om koeienkaas’. Als hij met de melkemmers aankomt in het betegelde stalletje dat zijn kaasmakerijtje is, schenkt hij eerst anderhalve liter melk in de fles voor de buurvrouw. Die brengt hij haar elke dag, pour le café du demain matin. En hij denkt dat ze er ook crêpes mee bakt, zúlke grote kommen koffie drinkt niemand. Hij geeft haar de melk gratis. De buurvrouw hooit met oud tractortje een landje van Gérard zodat hij voer voor de winter heeft. Hij heeft geen tractor, waarom zou hij? Hij heeft een buurvrouw, 5 geiten en een koe. Een geolied businessplan dat al jaren prima werkt.

‘Als ik van mijn kaasomzet een tractor zou moeten kopen, kan ik die misschien betalen als ik allang gepensioneerd ben.’ Hij zoekt nog een opvolger trouwens. Iemand die begrijpt dat je de koning te rijk kunt zijn op een gele fiets.

(Geïnteresseerden kunnen mij mailen, via marimaris.nl, dan doe ik de boodschap bij Gérard in de bus…)

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Het zonnige zuiden

Lidewij van Wilgen

 

Zelfs als je denkt dat je in het paradijs woont is het goed om af en toe van omgeving te veranderen. Met als bijkomende reden dat juist zo’n paradijsje flink wat onderhoud vraagt: het is een groot huis met idem zwembad en tuin. Daarbij verzin ik steeds nieuwe projecten. Nu mijn drie dochters uit huis zijn ben ik pas echt losgeslagen: niemand bleek nog te hechten aan zijn rommelige kinderkamer, en beetje bij beetje verandert elk vertrek in een gastenverblijf met eigen badkamer. Natuurlijk kan ik dat als wijnmaker nooit allemaal betalen en daarom verhuur ik het huis iedere zomer een paar weken. Meestal is dat een plezier; mensen genieten van de plek en het doet me goed het domein door hun ogen te zien.

Deze zomer had ik opeens een ontevreden Deense mevrouw in mijn huiskamer. Terwijl ze haar zonnebril op hield vroeg ze waarom de luiken dicht waren. “Het is twaalf uur! De zon staat erop!” zei ik lachend. Dat leek haar geen argument. “Unacceptable”, zei ze. Haar man had ondertussen geconstateerd dat het bij het zwembad te warm was en dat er nog een paar wespen waren ook. “I can’t stay here”, zei de vrouw. Zonder een woord te zeggen draaide ze zich om en liep de deur uit, ongetwijfeld op zoek naar een hotel met airconditioning en schuifpuien. Gelukkig bleven hun vrienden achter, alhoewel waarschijnlijk stikkend van de hitte omdat alle luiken de hele dag open bleven.

Ondertussen ging ik met mijn Franse vriend naar Noirmoutier, waar zijn familie een huis heeft. Op het schiereiland aan de Atlantische kust kun je alles op de fiets doen, een plezier dat me deed denken aan mijn jaren in Nederland. Ook het weer deed me daaraan denken. Hoewel het begin augustus was, gleden de dagen voorbij zonder echte warmte. De avonden waren zo koud dat mijn jurken ongedragen in de kast bleven hangen. Op de schaarse momenten dat de zon

scheen haastte iedereen zich naar het strand om in de volle zon te gaan liggen terwijl ik onder een boom bleef zitten.

Pas toen ik weer terug was op het domein realiseerde ik me hoe twintig jaar in het zuiden me hebben veranderd. Ik hou van de warmte, maar ga nooit meer in de volle zon. Ik vind het een plezier om het huis, met zijn dikke, eeuwenoude muren, de koelte vast te laten houden door op het juiste moment de luiken te sluiten en ze ’s ochtends heel vroeg weer open te doen. Het is heerlijk om de frisse ochtendlucht naar binnen te voelen glijden. De zwoele zomeravonden behoren voor mij tot de fijnste momenten in een leven.

Ik geloof dat mijn kinderen er net zo over denken. Mijn jongste dochter was acht maanden toen we naar het domein verhuisden. De laatste jaren studeerde ze in Londen en hoewel ze dapper doorzet beleeft ze altijd een emotioneel moment als het vliegtuig boven de wolken stijgt en ze eindelijk de zon weer ziet. Nu is ze een paar dagen op het domein. “Ga op een gastenkamer slapen lieverd,” zeg ik, “daar is airconditioning.” “Waarom?” zegt ze. “Het is zomer.” Het gezoem van een ventilator doet haar denken aan haar kindertijd en garandeert een fijne nacht.

Ik krijg een mail van de Deense vrouw met vragen over mijn tegelvloer en servies. Ik ben opgelucht dat ze in ieder geval het interieur heeft weten te waarderen. Maar voor volgend jaar adviseer ik haar Noirmoutier.

 

 

Mari Maris
Mari Maris

De rust van het platteland

 

De ochtendzon brengt me op een idee. Een eigen baas die niet aan zon- en feestdagen doet, mag namelijk vrij op zomaar een dinsdag. De krant tot aan de achterkant, de theepot tot de bodem, dan uitgebreid aan de koffie.

Ik neem net mijn eerste slok thee als er hard op de deur wordt gebonsd; de jolige meteropnemer die ook wel een bakkie lust ‘doe ik gewoon zoals jullie vacanciers, lekker rustig aan’ overdondert ons luidkeels met alle nieuwtjes uit de buurt. Getoeter onderbreekt hem; een buurman die de meteropnemer nog gauw even komt halen en zegt: ‘Ik zie dat je toch koffie maakt, ik kan nog wel heel even aanschuiven.’ Uiteindelijk laten de mannen ons beduusd achter.

Als we het ontbijt, als dat nog zo mag heten, eindelijk op hebben en koffie voor onszelf zetten, begint de buurman te kettingzagen. Die kennen we, dat is niet zo gebeurd. Ook goed, wandelen past prima in Plan Rustig Dagje.

Het geluid van de kettingzaag achter ons, vloeit langzaam over in onregelmatig hameren. Het blijkt geproduceerd door de buurman iets verderop. Met zijn zware lijf is hij op het dak geklommen waar hij al een flinke berg leitjes vanaf getikt heeft. Hij gaat er eens even rustig voor zitten, op een vervaarlijk smalle daklat, om met zijn zangerige stem haarfijn uit te leggen hoe hij het gaat aanpakken met dat dak. Dat valt samen te vatten als zéker twee weken hameren. Uiteindelijk moet hij ‘toch echt weer eens verder, we hebben niet allemaal een vrije dag’ en mogen wij onze weg vervolgen. Waarop we, nog geen 200 meter verder, op een ontsnapte koe stuiten. Lekker laten lopen zou je denken, maar de frontale ontmoeting tussen 800 kilo koe en een auto die komt aanscheuren loopt voor beide partijen zelden vrolijk af, dus voeren we een omtrekkende cowboydans uit – waar de koe zich, uiteraard, niets van aantrekt. Een hele hoop gehannes én een bijna-botsing later, hebben we haar de wei in.

Iets verderop schoffelt een buurvrouw waaraan we ontsnappen met een ‘Weertje hè?’ ‘Ja nou, weertje’. Op onze tenen sluipen we voorbij mijn Franse tante Françoise bij wie niét binnenkomen toch zomaar een half uur kost, en ‘even snel zonder koffie’ je op minimaal een uur komt te staan. Voorbij de konijnenhokken durven we uit te ademen en springen we allebei een meter de lucht in van haar ‘Ey! Ma petite poule!’ als ze met een brede lach en gespreide armen haar schuur uitkomt…

Volgestopt met apèro’s en haar gulle lach laat ze ons uit, ik weet dat ik gewoon weg moet lopen, uitgepraat is ze nooit. Pas als je bijna buiten gehoor raakt, stapt ze over op uitbundige afscheidsgroeten. Adé hein, quand tu veux hein, merci ma poule pour ta visite, adé hein, bisous! Ik kakel terug tot ze me echt niet meer kan horen.

Onderweg lopen we wandelende vakantiegangers tegen het lijf die niet uitgepraat raken over de weldadige rust van het platteland.

Eindelijk bij onze huisdeur aangeland treffen we twee behoorlijk vage kennissen die ‘even lekker de tijd hadden en ons eindelijk weer eens wilden zien’. Uren later, het is allang donker, vertrekken ze. ‘Leuk elkaar eventjes te spreken, zó fijn om even de tijd te hebben.’ Uitgeput storten we in bed. Morgen lekker weer aan het werk, zuchten we, wel zo rustig.

Mari Maris
Mari Maris

De geur van geluk

 

De bakker was broodmager. Zijn vrouw ook. Tot ik onder haar shirt op een dag een lichte bolling bespeurde, na verloop van tijd was er sprake van een serieuze zwelling en durfde ik het te vragen – met zulke zaken dient uiterste voorzichtigheid te worden betracht, voor je het weet heb je een vrouw tot op het bot beledigd – en ja, ze was officieel zwanger.

Als het inderdaad helpt een ongeboren vrucht te omringen met zoveel mogelijk geluk en heerlijke geuren, er zachtjes tegen te zingen, dan moest het exemplaar uit de bakkersbuik wel in een roze wolk op aarde landen. Het was dan ook een stralende baby die op een dag achter in de bakkerij lag, haar mandje tussen de kraakverse baguettes en dampende croissants. Het kleintje leek de geur met volle teugen op te snuiven terwijl haar moeder, alweer haast op haar oude gewicht, eclairs vulde met banketbakkersroom. Adem maar diep in kleintje, dat is de geur van geluk.

Zelfs in Frankrijk is vast en zeker een wet die baby’s in een bakkerij verbiedt, maar ik hoopte van harte dat de inspecteur die bezwaar maakt tegen zulk geluk nooit geboren wordt. Geen idee wat er gebeurde, en waarom of waarheen, maar op een dag was het bakkersgezin weg. De buurt bleef broodloos achter.

Een tijd later vestigde zich een dorp verderop gelukkig een jong stel dat een bakkerij begon. Een dappere onderneming in een dunbevolkte streek als de onze, waar de mensen intussen ook nog eens gewend waren aan goedkoop stokbrood van de supermarché. Gelukkig bleken de mensen graag een eindje om te rijden voor zúlke knapperige stokbroden, perfect bladerende croissants en brioches zo licht als de hemel.

De nieuwe bakkersvrouw is stukken van steviger bouw, maar langzaamaan begon ze wel heel erg te zwellen. Toen ze een keer gedachteloos een liefdevolle hand op haar buik legde was het overduidelijk; ze had een broodje in de oven. Het groeide flink, de buik paste nog maar net achter de toonbank, de wangen van de trotse zwangere glommen als het glazuur van een eclair. Lopen werd waggelen, en haar moeder verscheen als invalkracht. Die vertelde amper een week later dat het kindje geboren was.

Nu bevindt zich tussen de warme broodjes op de toonbank een blakende baby. Licht bedwelmd door het zoete parfum van vers brood, soesjes en meringues ligt ze daar gelukzalig te stralen. Met op zondag een roze strik om haar hoofdje.

Ik haal diep adem en snuif de geur van geluk op tot in mijn tenen. Als ik er iets over te zeggen heb, word ik in mijn volgende leven de baby van de bakker.

Mari Maris
Mari Maris

Nieuwigheid

 

Languit lag de oude eik over de bosweg. De boswachter stond erbij te foeteren, “één flinke wind en kràk, de houthakker had het maanden geleden al voorspeld. Had ik maar moeten luisteren, hij wéét zulke dingen.”

Op mijn vraag of hij hem nu kon bellen om de weg vrij te maken, sloeg zijn humeur om als een blad aan een boom; hij begon vreselijk te lachen. De houthakker bleek van het zeldzame menssoort dat leeft zonder mobiele telefoon,

voor bankzaken gaat hij naar de bank – die in de buurt inderdaad een heus kantoor heeft met echte mensen, papier, pennen zelfs: aan zo’n rits metalen balletjes zodat ze niet gepikt worden. Belasting levert hij in bij het lokale belastingkantoor en met zijn sociale kanalen zit hij drie keer per dag aan tafel. Hij heeft een vaste lijn, eigenlijk vooral voor als er iets is met zijn vader. Dat moet dan wel zó erg zijn, dat vaders stem de paar meter tussen hun huizen niet zou kunnen overbruggen, dus eigenlijk kan die telefoon wel weg. Maar hij is er nou zo aan gewend. En soms moet hij aan Staatsbosbeheer doorgeven hoeveel kuub hout er gezaagd is. Dan komt de telefoon goed van pas, de vriendelijke mevrouw aan de andere kant herkent hem direct – vermoedelijk omdat hij de enige in het land is die zijn zaken telefonisch doorgeeft. Maar niet zo lang geleden moest ze hem vertellen dat het zo niet meer kon, het mocht nog wel per fax. Radeloos trof de boswachter hem aan; hoe moest het in hemelsnaam verder nu hij computerdeskundige moest worden om zijn werk uit te oefenen. Een fax, wat is dat überhaupt?! De boswachter beloofde ’s avonds langs te komen met een oplossing. Ongelovig maar wel iétsje opgelucht toog hij aan het werk.

De boswachter meldde zich met een formulier. Onder geroezemoes van de tv – want die heeft ‘ie wél – vulden ze het in. “En nu? Hoe komt het nou bij Staatsbosbeheer?” “Ik ga het voor je faxen, maar kunnen we eerst nog even het weerbericht zien?”

“Ja goed, maar dat is pas over een half uur, kunnen we daarop wachten?”

“Op Net 2 is nu al een weerbericht”, de boswachter zette intussen het toestel op een ander kanaal. De houthakker trok wit weg. “Wat dóe je? Wat gebeurt er?!” Hij bleek de tv aan of uit te doen, dat er ook een ander kanaal op zat, of misschien zelfs twee, had hij nooit geweten. Nadat het weer voorspeld was en de schok verwerkt, stond hij erop mee te gaan naar het boswachtershuis om te zien hoe het verder zou gaan met zijn formulier.

Inmiddels schijnt hij gewend te zijn aan het idee dat het kan, een machine die op een of andere manier de tekst van een papier teleporteert naar een mevrouw op een kantoor (en dat de lettertjes op het origineel dan blijven staan!) maar heel veel gekker moet het niet worden. Straks kunnen ze nog vanuit de lucht zien wat er in het bos gebeurt.

Ter geruststelling, hakken doet de houthakker met een zaag, een oersterke, gemotoriseerde, kettingzaag. Hij is niet gek hè, ze kunnen zoveel tegenwoordig, je moet wel een beetje met je tijd meegaan.

Mari Maris
Mari Maris

Dorpse affaires

 

Twee keer per week rammelde de buurboerin voorbij met een vervaarlijk dampende melkbus op een karretje met een gebogen duwstang en een rekje voor een grote melkbus. Ik hoorde pas later waarom ze de tocht ondernam, helemaal vanaf haar boerderij halverwege de straat, langs de mijne, naar de kruising en daar het doodlopende paadje op tot het huis van madame Huguette, een bijzonder portret en bastaardzuster van een mannetje even verderop. Ooit vroeg ik hem of ze weleens contact hadden, maar naar zulke affaires informeer je niet, hij wilde er dan ook alleen over zeggen dat het onzin was, lasterpraat. Daarvan gaat er een hoop rond, maar de helblauwe ogen en typische neuzen van deze twee mensen maken elk DNA-onderzoek overbodig. Druppels water lijken minder op elkaar, dat kán toeval zijn, maar dan óók nog geheel toevallig uit dezelfde straat…? In een dorp waar ze weten van hoeden en randen en waar die elkaar ontmoeten, is dat wetenschappelijk genoeg.

M’enfin, of het door het stempel kwam dat overspelige ouders blijkbaar op hun onwettige kroost afwrijven, door haar eigenaardig karakter of een heel andere affaire; ze bleef alleen, madame Huguette. Pardon, mademoiselle Huguette. Nooit gekust door een vriendje, terwijl ze best knap was. Nooit aangeraakt door een man, en toch was ze echt niet lelijk, zeiden de mensen er gauw bij.

Ze had een vriendin verderop, een weduwe met één koe –dat is precies genoeg om drie keer per week een melkbus aan de vrachtwagen mee te geven. Toen de vriendin op een dag vertrok naar het bejaardentehuis, en later ‘naar god als die zou bestaan’ was er voor de dementerende mademoiselle niemand meer. Behalve dus de buurboerin, die zich over haar ontfermde. Toen zij wat dieper in mademoiselles leven doordrong bleek haar enige luxe, een geiser, ermee uitgescheden. Het probleem werd opgelost met de melkbus heet water, dat op koude winterdagen onmogelijk warm aangekomen kan zijn. Lauwe douche voor mademoiselle, of een koud bad. Zover heb ik nooit doorgevraagd. Ze was sowieso niet zo praterig. Hoe langer alleen, hoe meer betekenis het woord zonderling krijgt.

Mademoiselle had een paar ganzen, een kalf dat ook in de gang mocht komen en wat kippen. Dat was haar blijkbaar genoeg leven. Los van een enkel bezoekje aan de stad in haar antieke autootje, kwam ze alle jaren dat ik buurvrouw was, haar erf niet af. Tot ik op een dag iets zag bewegen op de kruising, een felle kleur in de lage ochtendzon. Na goed turen bleek het de mademoiselle, die met knaloranje geverfd haar op de grote platte steen schichtig om zich heen zat te kijken. En te zonnen, zo leek het. Ik zwaaide van een afstandje, ze gaf geen sjoege. Ook niet toen ik dichterbij was en vroeg of het haar goed ging. Pas na enig aandringen en complimenten over haar nieuwe haarkleur, maakte ze met zo min mogelijk woorden duidelijk dat ze inderdaad zat te zonnen. Sindsdien flaneerde ze elke zonnige dag naar haar steen, –en had de kruising bij mooi weer oranje licht. Op een gegeven moment was ze er zo aan gewend dat ze er ook in de regen zat, urenlang, tot ze geheel doorweekt afdroop. Doodzielig, of, noodgedwongen douche? Ik weet alleen dat de buurboerin niet meer langs langsrammelde, ze werd met veel kabaal van haar eigen erf gezet wegens affaires waar ik liever niet naar vraag.

Op een dag verscheen ook de mademoiselle niet meer, ik hoop dat ze de vriendin met de ene koe heeft teruggevonden.

Mari
Lidewij van Wilgen

Living the dream

Lidewij van Wilgen

 

Oh! Het leven van een wijnboer! Daar wandel je door je eigen wijngaarden; tevreden glijdt je blik over al dat land dat het jouwe is. Sappige druiven rijpen vlekkeloos onder een wuivend gebladerte. Je proeft eens wat fustmonsters en opent tevreden de post waar weer een certificaat met een gouden medaille voor je productie bij zit.

’s Avonds zijn er je goede vrienden die aandachtig aan hun glas ruiken en naar elkaar knikken terwijl jij tevreden toekijkt. Oh! Als mijn leven maar zo zou kunnen zijn!

Wie wijn maakt moet het ook verkopen. Afgelopen weekend was ik met vier andere vrouwelijke wijnmakers naar een proeverij in Mimizan Plage. Mimizan Plage, voor wie het niet weet, ligt aan de Atlantische kust. Terre des Dames, mijn domein, ligt op een halfuurtje van de Middellandse zee. Maar uiteraard doen wij stoere vigneronnes alles om onze wijnen te laten proeven. Ik deed dit vooral pour jouer le jeu – om nu ook eens mee te doen met mijn vriendinnen. En inderdaad, het was een plezier om elkaar over onze levens te vertellen onderweg in de auto, om de oceaan te zien. De proeverij zelf was kleinschalig maar gezellig. Tevreden stapten we de volgende dag weer in de auto, vijfenhalf uur rijden naar huis.

Voor Françoise, mijn vriendin die samen met haar broer het wijndomein van de familie runt, zien haar meeste weekenden er zo uit. Haar broer en neven doen de wijngaarden en de vinificatie ; zijzelf is verantwoordelijk voor de commercie en administratie. Haar krenten uit de pap zijn proeverijen zoals we zojuist samen deelden.

Ik doe ook de commercie en administratie, maar verder ben ik haar broer en neven in één. ‘C’est vous la patronne’, ‘u bent de baas’, blijft de favoriete zin van mijn werkman. Met de jaren heb ik geaccepteerd dat het overlegmodel niet werkt in Zuid-Frankrijk.

Omdat ik alles doe, loop ik dus altijd achter. Hoe is het mogelijk dat zo’n klein domein om zo veel papierwerk vraagt? Het is geen enkele moeite om hier een week mee te vullen en het is nooit, maar dan ook nooit, klaar.

De maandag loop ik al vroeg met een technicus over het land. In de wijngaard met oude carignan sta ik even stil. De zon staat nog laag boven de rotsen en werpt een gouden gloed over het land. Iets lager ligt mijn huis achter de grote es. Ik zie de nevel in de vallei en voel hoe mijn hart een sprongetje maakt. Nog steeds.

Later die week heb ik een afspraak met Alix, mijn œnologue. We proeven uit de verschillende tanks en bespreken de assemblage. Het blijft een wonder om je werk van een jaar in zo’n gecondenseerde vorm in een glas te kunnen hebben.

Donderdag zit ik met een groep leuke mensen voor het huis. Sommigen ken ik al jaren, het is een plezier om samen met hen van de wijnen en van deze plek te genieten; een rustmoment in mijn week en een bevestiging, steeds weer, van wat ik doe. Na afloop verdwijnen de

dozen wijn als vanzelf in hun auto’s. In het najaar, als de vinifcatie klaar is en de wijngaarden in rust, is het de perfecte tijd om naar de grote proeverij van Okhuysen in Haarlem te gaan en wie weet ook naar België of Londen.

Op mijn telefoon komt een post binnen van de Vini Filles. Ik heb weer twee weekenden van proeverijen en feest gemist, maar ik geloof dat het wel goed is. Het gedroomde leven van een wijnmaker kan ik maar op één plek leiden: hier, op het domein.

(Wijnweekendje weg? https://wijnweekendlidewij.wordpress.com/)

Mari Maris
Mari Maris

Feestgebruis

 

Zo’n goddelijke ochtend waar dromen van gemaakt zijn: door het bladerdak van de pergola vallen gefilterde straaltjes zonlicht op mijn boek, de tuin staat in al zijn geurige glorie weelderig te wezen, de vogels zingen er een chanson. Wonen als God in Frankrijk, heel soms lukt het me, en vergeet ik dat ook hier de was en boodschappen zichzelf niet doen.

Helaas, geen gemijmer, ik moet naar een feest. Nooit echt een hobby van me geweest (dat het als cateraar jaren mijn werk was, heeft mijn feestlust niet per se vergroot) en om mijn feestlust nog wat te drukken, duren Franse feesten ook nog eens vreselijk lang. Met een beetje geluk wordt het dessert geserveerd rond middernacht. Met goed fatsoen kun je voor die tijd niet weg, dus lig je na zo’n avondvullend diner zomaar rond drieën in je bed. Kortom, ik zie er nogal tegenop. Gelukkig vieren we dit doopfeest ’s middags. We worden om half een verwacht.

Op de binnenplaats van de boerderij staat de hele familie glimmend gepoetst in hun zondagse goed. De moeder en tantes van het gedoopte feestvarken lopen rond met schalen worst, miniworstenbroodjes, hamrolletjes, cake met stukjes spek (echt, dat is een ding) en meer vormen van varken waar mijn vega-neusje discreet omheen danst. Ik eet stukjes fruit uit de punch. De barbecue brandt al, ik heb goede hoop dat we binnenkort aan tafel kunnen en eind van de middag naar huis. Maar eerst champagne, en nog meer champagne. Ik vis met een bubbelend hoofd nog wat voedend fruit uit leeggedronken punchglazen. Op alleen Nibb-its kan ik moeilijk standhouden.

Net als dat staan, na nog wat champagne, echt penibel begint te worden, mogen we, wat wankelend, aan tafel. Er is flink uitgepakt: quiche met ham, charcuterie, salades met spekjes en voor iedereen een borrelglaasje doperwtensoep. Hoera, dat kan ik eten! Bij de schalen saucijzen, koteletten, speklapjes en wat er verder van een varken valt te bakken, komt ook groene sla. Hoera, nog wat te grazen! Wel zo feestelijk bij de champagne die vrolijk wordt doorgeschonken. Leve het kaasplateau! Een paar puntjes kaas houden me op mijn stoel, in plaats van onder de tafel. Die tafel wordt bij het dessert volgezet met fruitiger champagne; ik kies er een aardbeientarteletje bij. Als de tafel is leeggeruimd wordt mijn hoofd weer wat lichter. Er lijkt zicht op vertrek. Dan verschijnen er koffie en vooral digestieven, afslaan komt me op meer champagne te staan.

Als de opa van het inmiddels rijkelijk gedoopte jongetje van de grond is geraapt en afgevoerd naar bed zie ik kans op te staan. Geschokt grijpt de moeder me bij mijn schouder (voorzichtig, denk ik, zo kiep ik om!). “Het is pas acht uur! Gaan jullie weg?! Dat kán niet, we moeten nog eten!”

“… Dat is toch net klaar?”

“Dat was de middag, nu jeu de boules en daarna eten we samen de restjes op!”

Na keiharde onderhandelingen mogen we even naar huis om op te frissen (en stiekem een levensreddende boterham te eten) en dan móeten we terugkomen om het resterende varken te verorberen. We plakken voor en achter op de auto een papier ‘Beschonken bestuurder’ en rijden stapvoets de vier kilometer naar huis. Die

zou ik in deze toestand normaal gesproken natuurlijk te voet afleggen, maar daar ben ik nu echt te dronken voor. Bovendien moet ik zo weer naar een feest.

Mari Maris
Mari Maris

Verleden voor het oprapen

 

Zondags struinen we door het verleden. Zo leerden we als schatzoekers in de loop der tijd de buurt en passant van alle kanten kennen. Als bijvoorbeeld de penningmeester van de voetbalvereniging een akkefietje heeft met de juffrouw van de feestcommissie, wordt het lastig samen een brocante organiseren, en zo krijgt een dorp er dan twee. En daar komen we natuurlijk voor. Als het zonnig is tenminste, niets zo treurig als een verregend dorpsfeest, brocantekraampjes waar de verborgen schat na optillen van het afdekzeil een kapotte kurkentrekker blijkt.

Vroeger liet ik me verleiden door charmante antieke stoeltjes waarop je na een kleine reparatie weer jaren goed zou zitten, of een ladekastje dat met een eenvoudig nieuw pootje weer stevig zou staan. Zo groeide de schuur langzaam dicht met kleine klusjes die samen een Enorm Project werden. Op een dag gaf ik het geheel mee aan een bevriende brocanteur en kon weer ademen. Geen opknappertjes meer, hoe verleidelijk ook. Héél moet de schat zijn, en een geldig antwoord hebben op de vraag ‘Wat ga je ermee doen?’ In uitzonderlijk mooie gevallen telt ‘geluk uitstralen met mijn schoonheid’ als geldige functie, maar dan moet je als ding wel van heel goeden huize komen.

Ondanks de steeds strengere criteria lukte het toch alle kasten volledig te vullen, er kasten bij te kopen en ook die weer te vullen. Ik kan nou eenmaal voor heel veel dingen een functie verzinnen. Voor het restaurant kon er altijd een extra stapel antieke bakvormpjes bij, geëmailleerde pannen, kaasmesjes, boterschaaltjes, kaarsenstandaards en een authentieke frietensnijder. En als kookboekenmaker heb je niet gauw te veel mooie borden of schalen. Maar nu er drie buffetkasten propvol servies zitten – geen dichterlijke vrijheid, maar de gênante waarheid – geloof ik toch echt dat er niets meer bij mag.

Toch gaan we elke zonnige zondag. Brocante is ook een reden om van het erf te komen. Het ritje door het altijd verrassende landschap voelt als vakantie, ook al rijden we nooit verder dan 25 minuten vanwege het niet te vermijden risico dat je bij een Blokker Op Een Kleedje terechtkomt, of in een dorp waar blijkbaar iedereen uit de jonge kinderen groeide en kleurige kleertjes en plastic speelgoed je toeschreeuwen. Hartstikke handig voor jonge (groot)ouders maar wij hebben er niets te vinden.

Ik hou het meest van de kraampjes die het verhaal vertellen van een heel leven, een oude vrouw die haar verzameling porseleinen hondjes wegdoet voor ze naar het bejaardentehuis moet. De zolder van mensen die zorgvuldig álles hebben bewaard, van het melkpannetje en het eerste elektrische scheerapparaat (in originele doos) tot het hobbelpaard, alles staat nu zomaar op straat, knipperend tegen het zonlicht. Een uitzet compleet met lakens met geborduurd monogram, degelijke pannen die een heel huwelijk meegingen, een wiegje, een mottige hoed met decennia zolderstof, een doos vol servies, alle jaargangen van de almanak La Poste, tot vorig jaar, een fotolijstje met volledig vergeeld bruidspaar, hun staande

kalender. Als mijn vingers de rondgesleten knopjes naar de juiste datum draaien raken ze tastbaar aan het verleden. Heel even deel ik in een vervlogen leven.

Als ons huis later leeggehaald wordt, komen er weer voor jaren verhalen vrij. In de tussentijd sprokkel ik er nog wat bij.

Mari Maris
Mari Maris

Pierre

 

Het was bepaalde geen liefde op het eerste gezicht, eerlijk gezegd schrok ik de eerste keer dat ik hem zag. Een gebocheld mannetje, verfrommeld gezicht waarin een verdwaald oog doelloos in de rondte draait. Rechtop, áls hij dat al zou kunnen, amper een meter zestig hoog. Overduidelijk volkomen ongevaarlijk. De schrik kwam van mijn innerlijke stadsjuffer, ‘zulke’ mensen zie je in de stad alleen bij een sociale werkplaats. Hoewel, wat zou Pierre daar doen? Als hij iets maakt, is het vooral iets stuk. Het lijkt of zijn handen net ergens anders terechtkomen dan hij onderweg had gedacht. Voor hij het weet, wordt de wasmachine een fontein, of heeft hij het slot in zijn hand waarvan hij de sleutel wilde omdraaien. Om man en huis te beschermen tegen volledige verruïnering nam neef Jean hem onder zijn hoede als boerderijknecht. Al veertig jaar fietst Pierre er ’s ochtends om zeven uur heen en schreeuwt Jean een klusje in zijn oor – hij is nogal hardhorend. Geheel op elkaar ingespeeld zetten ze samen alles klaar, dan kan Pierre aan het werk. Haast mechanisch, tot zijn taak volbracht is.

Soms raakt hij daarbij van de neus van zijn schoenen tot aan zijn kruin wit gepoederd met het meel dat hij heeft gemalen. “Voor de varkens”, verklaart het verschrikkelijke sneeuwmannetje. “Hout vandaag, mevrouw”, zijn borstelige haar vol houtkrullen, broek onder het zaagsel. “U méént het, meneer!” probeer ik, ironie zal iets voor juffers zijn, niets voor hem in elk geval. ’s Middags eten de twee aan de keukentafel van de boerderij, ’s avonds sluiten ze er af met een glas – of twee.

Vandaag zitten Pierre en Jean aan mijn keukentafel. Ze hebben me net een kar mest gebracht. Na gedane zaken drink je een apéro, dat is nou eenmaal zo. Pierre pakt drinken aan zoals al zijn taken, geconcentreerd tilt hij het glas op en klaart het klusje in twee ferme slokken. Daarna kijkt zijn ene oog verwachtingsvol op, tijd voor conversatie. De praatjes die ik uit alle macht verzin, worden beantwoord met eenlettergrepige reacties. Gelukkig, want als hij ‘aan’ gaat is dat zonder ondertiteling knap lastig te volgen. Zijn spraak is net zo onvast als zijn hand en, als extra handicap voor de toehoorder, in een onwaarschijnlijk plat dialect. Jean lijkt hem altijd te begrijpen, zegt soms zelfs een woord voor. Als Pierre nog een glas achterover heeft geklokt, vindt Jean het mooi geweest en stappen de twee op de tractor. Het kleine mannetje boven het wiel, het grotere achter het stuur. Het is net een echtpaar. Mooi huwelijk.

Mari Maris
Mari Maris

Ruïnes

 

Een doffe dreun, gevolgd door een laatste vermoeide zucht van een oude balk, voor ook die het krakend begaf. Dat was het. Als het geraamte van een overmaatse mammoet lag het eeuwenoude huis gevloerd in het gras. Ik was zeven en wist nog niet dat dingen konden veranderen. M’n fietsje was rood, de tuin van mijn grootmoeder groot, in Frankrijk liep weleens een koe door de tuin en aan de overkant stond een huis, gemaakt van wat de mensen voorhanden hadden, bomen en leem, zo legde oma uit.

De bewoners vertrokken. Er kwam een gat in het leien dak, geen mens keek er naar om. Regen ging geduldig haar gang en drupte op de nokbalk tot hij het opgaf en er van het gebouw niets overbleef dan een hoopje hout, lei en leem. Inmiddels is ook dat geheel verdwenen, teruggezakt in de natuur waar het uitkwam. Een mens kan er zo aan voorbij lopen zonder te zien dat zich hier hele levens hebben afgespeeld.

Zelfs de oude mensen uit de buurt zijn de gezinnen die er ooit woonden bijna vergeten. Ze hebben ze gekend, maar herinneren zich geen gezichten meer. Ik vond dat gek, maar inmiddels blijkt ook mijn geheugen gewist, er verdween een compleet huis dat jaren mijn uitzicht was. Tijdens mijn aanwezigheid spoorloos opgeslokt door het landschap. Ook hier, niets meer van te zien.

Behalve in het voorjaar, als narcissen fluisteren van vroeger. De voorjaarsbodes vertellen over vervlogen tijden, voor wie het horen wil klinkt uit hun gele trompetten het verhaal van het erf waarop ze stonden. Trotse bloemen die een impressie van het verleden geven, heel even blazen ze de huizen weer tot leven. ‘Hun’ huizen en boerderijen verdwenen, de narcissen breidden zich langzaam uit. Ideale bloemen voor wie zich de luxe van tuinieren niet kan veroorloven omdat er water gepompt moet, was getobd, hout gezaagd, kleden geklopt, kachels gepoetst, meubels geboend, groenten geweckt, koeien gemolken, varkens gemest en de duizend dingen die onontkoombaar bij leven horen. Dan is het al heel mooi als het ook nog lukt een handvol bollen poten. Als alles nog grauw en modderig is, belonen ze de planter met vrolijk getoeter dat ieder voorjaar iets luider aanzwelt. Ook als de bewoners het allang niet meer kunnen horen.

Mensen gingen dood of weg, hun huizen bleven achter. In mijn jeugd was 1 op de 3 panden bewoond, het tweede was ruïne en het derde begon daar behoorlijk naar te leunen, maar werd wel gebruikt. (In de op een na armste streek van Frankijk stonden strak pleisterwerk en een knap geschilderd kozijn op de prioriteiten lijst net onder kaartjes voor de opera.) In de loop der jaren werden ruïnes die te redden waren, opgeknapt door enthousiaste Nederlanders en Vlamingen. De rest verviel tot natuur, voor altijd verdwenen. Maar in het voorjaar weerklinkt in de uitbundige fanfare van narcissen heel even het levendige dorp van vroeger.

Mari Maris
Mari Maris

Boerenrechtvaardigheid

 

‘Smerige dieven in het dorp!’ In onhandige, zwabberige letters waarschuwt het gevarenbord niet meer voor een dreigende kruising, maar voor geboefte. Een dag later is er een gemeentelijke vuilniszak over het bord getrokken en daarmee het gevaar uit zicht. Na deze daad van ordeherstel is de communale klusjesman zo te zien bergafwaarts gegaan; heuvelopwaarts blijkt het stopbord ook een nieuwe betekenis te hebben ‘Stop au salop!’ (Stop de klootzak, red.) Keurig rijm, in dezelfde zwalkende zwarte letters op het knalrode bord. Ik onderschrijf de stelling geheel, maar begin zo onderhand wel nieuwsgierig te worden welke specifieke klootzak er gestopt moet worden. Het mysterie moet nog even wachten, het is lunchtijd.

Onderweg naar huis word ik staande gehouden op het dorpsplein – dat klinkt veel levendiger dan de werkelijkheid is; een lege kerk, een plantsoentje, een parkeerplaats waar soms een auto staat en een muziekkiosk. Vanuit haar mottige Renaultje gebaart een buurvrouw van verderop dat ik moet stoppen. Ze draait haar raam open en begint opgewonden te ratelen, ze slaat zelfs, zeer on-Frans, de ça va plichtplegingen over. Of ik het al gehoord heb van de borden? Alleen gezien eigenlijk, en er niet veel van begrepen.

“Er is een kalf gestolen!” Wie haalt zoiets nou in z’n hoofd, vraag ik me af, in een gemeenschap waar iedereen weet wat voor kleur sokken je aan de lijn hebt, kun je onmogelijk ongezien zo’n halsmisdaad begaan. Een kalfje is vervolgens ook niet zomaar weggemoffeld, want het klinkt schattig maar is binnen de kortste keren een kolos van een paar honderd kilo. Met oorbel bovendien, speciaal bedacht om elk rund altijd te kunnen traceren. Maar vooralsnog is het kalf spoorloos. “Zou het niet gewoon onder het prikkeldraad door zijn geglipt, zoals kleine kalfjes zo vaak doen?” hoop ik de lynch-achtige blik in haar ogen te sussen. Maar nee, “onmogelijk”, weet ze zeker. “Dat doet een net geboren kalf niet en de bestolen boer had gisteren duidelijk gezien dat de koe op knappen stond, vanmorgen was ze ‘leeg’ net als de wei.” Nou hebben we dus een dief in ons midden, toch eerst maar eens lunchen lijkt me het beste. Hoewel er een vreemd bijsmaakje aanzit.

De volgende ochtend ga ik voor het laatste nieuws op de koffie bij mijn Franse tante Françoise, die ook wel la Gazette genoemd wordt. De dief is gevonden, dezelfde jonge boer die ook al eens beschuldigd is van het leeghalen van konijnenhokken en de slipjesroof van een waslijn. Een bijzonder geval. Iemand heeft hem ’s morgens vroeg gezien (zié je nou?!), met het nog natte kalf in de hooggeheven schepbak van zijn tractor. De dief woont iets verderop, de bestolen boer is direct verhaal gaan halen. Omdat het pasgeboren kalfje nog geen oorbel droeg had de jonge boer gedacht dat niemand het zou missen… Er is inderdaad iets raars met die jongen. De boer heeft hem flink gestraft, zegt Françoise. Met het toch wat grimmige sfeertje in het dorp vrees ik het ergste. Het vonnis luidt dat de stelende boer het kalfje verzorgt tot het volwassen is en dan goed vetgemest teruggeeft. Een prachtig passende straf, gerechtigheid met boerenverstand.

Mari Maris
Mari Maris

Het Onmisbare Mannetje

 

Mari Maris: chef, groenteboerin en boekenmaker woont in Picardië en vertelt wat er daar zoal op haar pad komt.
In haar eerste column beschrijft ze H.O.M : Het Onmisbare Mannetje. “De laatsten der oude garde huisjesbezitter heten nieuwkomers welkom in ‘hun’ Frankrijk met het verklappen van geheime adresjes, door de jaren heen vergaard en daarom, al is het misschien morrend, met trots verteld. Het mannetje dat geweldige wijn verkoopt voor haast niks, ‘Proef maar, heerlijk toch. Ik zal je wel introduceren.’ want bij een beetje wijnmannetje, hoort een vleugje illegaal gestookte eau de vie, of ander levensbedreigend brouwsel, en loop je niet zomaar binnen. ‘Het beste brood vind je bij dát bakkertje, haf uurtje rijden…..” Lees verder in nummer 5, nú in de winkels!

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Natuur én luxe

Lidewij van Wilgen

 

Toen we hier twintig jaar geleden kwamen wonen was er eigenlijk niets. Ja, een overweldigende natuur: garrigue, een wild stromende rivier met rotsen en kiezelstrandjes. Weids uitstrekkend land met wijngaarden en hier en daar een dorpje dat langzaam maar tevreden in elkaar zakte. Zelfs de meest nabije stad gleed zichtbaar, maar zonder weerstand, af naar de vergetelheid.

Voor mij was dit synoniem met mijn nieuwe leven. In één klap was alles wat neigde naar luxe of comfort van de aarde verdwenen. De interieurs van mooie restaurants, de steeds weer nieuwe meubels van mijn vrienden in Haarlem en Amsterdam, alles behoorde opeens tot een andere planeet. In de wijde omgeving was geen winkel te bekennen die me zou kunnen verleiden tot de minste aankoop. Een avond uit eten bracht ons naar restaurants met papieren tafelkleedjes en plastic stoelen. Ik begreep dat ik niet alleen van land was veranderd maar ook van levensstijl.

Dat kwam goed uit, want ik was van plan om de meest rustieke aller wijnboeren te worden. Als Nederlandse, maar ook als vrouw, was ik een absolute buitenstaander in dit nieuwe beroep. Op de landbouwschool zorgde ik er voor mijn fancy kleertjes uit Amsterdam in de kast te laten. Toen ik eenmaal zelf op het land en in de kelder werkte dacht ik nooit meer dan een spijkerbroek en een T-shirt nodig te hebben.

Inmiddels zijn we vele jaren verder. Ik weet nu dat je wijn niet alleen moet maken, maar ook moet zien te verkopen. Op wijnbeurzen verwacht niemand dat je in een oude spijkerbroek komt aanzetten. En in de Michelin-restaurants waar de wijnen op de kaart staan nog minder. Het was alsof de omgeving met me mee veranderde.

Gisteren postte ik op de Instagram-pagina van het domein een foto van een royaal zwembad in de tuin van een gerestaureerd kasteel. Een luxe vakantiebestemming, zeker, maar dan op nog geen twintig minuten van huis. Een kerstdiner en een overnachting met mijn associatie van vrouwelijke wijnmakers, een ochtend in de spa en ik was in een andere wereld. Tien jaar geleden stond deze plek langzaam in te zakken, nu kan iedereen ervan genieten. De volgende dag rij ik over smalle weggetjes naar de torens die ik al van ver boven de bomen zie uitsteken. Eigenaresse van het château Delphine, die ik leerde kennen via onze kinderen, is een binnenhuisarchitecte uit Parijs met een smaak waar die van mijn vrienden van destijds bij verbleekt. Haar immense 17de-eeuwse kasteel prijkt in de meest ambitieuze interieurbladen, maar hier ga ik gezellig met een paar vriendinnen yoga doen. Ook op een kwartiertje van het domein.

Ik zwaai net een paar Nederlandse mensen uit die wijn zijn komen kopen. “Vroeger gingen we altijd naar de Provence,” zeiden ze, “maar dit is nu onze favoriete regio. Het is zoveel ongerepter.” En ze hebben gelijk natuurlijk. Het is een plezier om al die historische gebouwen gerestaureerd te zien, die plotselinge luxe. Maar de grootste charme van de regio is en blijft dezelfde: haar weidse, overweldigende natuur.

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Après-vacances

Lidewij van Wilgen

 

“Ik geloof dat ik je nog nooit zo ontspannen heb gezien”, zei Olivier. We waren op een Grieks eiland dat ik had geselecteerd op de afwezigheid van een vliegveld en het feit dat je er zelfs met de boot niet direct Athene kon komen. Vanuit Athene hadden we bijna drie uur moeten rijden naar de enige ferry van die dag. Al snel bestond ons vaste ritme uit zwemmen, boeken lezen en in de taverna kiezen welk van de vijf gerechten op de kaart we die avond eens zouden nemen. Het bleek geen enkele moeite om daar mijn dagen mee te vullen.

Terug in Marseille stortten we ons op de drukke snelweg. Uiteindelijk kwamen we bij het kleine weggetje dat naar het domein leidt. We reden naar boven langs de syrah, die flink beschadigd was door de vorst van dit voorjaar, de alicante, de witte grenache. Ik voelde een eerste steek van onvervalste paniek. Al die wijngaarden! Zie ze daar liggen, wachtend op onderhoud, ingrepen en beslissingen die allemaal door mij genomen moeten worden. Het huis was schitterend vanbuiten, maar eenmaal binnen herinnerde ik me weer dat ik, vanwege de verhuur, alle los slingerende spullen op het laatste moment in een kast had gegooid. De stroom spullen die over me heen viel toen ik de deur opende, spoelde een groot deel van mijn vakantiegevoel weg. Het dieptepunt kwam de volgende dag in mijn [bureau]. Hoe kunnen er zo veel e-mails en brieven aan zo’n minibedrijf als dat van mij worden gestuurd? Zuchtend begon ik aan het eerste dossier van de zoveelste overheidsinstelling. Niet te geloven hoeveel papier er nodig is om een paar flessen wijn te maken.

Die avond was er een feest in het dorp waar alle lokale [vignerons] hun wijn zouden laten proeven. Als sfeervolle locatie was de nieuwe parking gekozen, waar de [mairie] lange tafels had neergezet. Toen Olivier en ik aankwamen stonden alle wijnmakers al achter een buffet met hun flessen. Florence van Château Coujan kwam met een brede lach op me af: “Had ik maar geweten dat je kwam dan had ik de plek naast me vrijgehouden!” Als vijfde generatie wijnmaker is ze verantwoordelijk voor het grote familiedomein aan de andere kant van het dorp. Ik realiseerde me dat ik haar al twintig jaar ken, dat ze mij al twintig jaar kent.

Een tafel verder stonden de mannen van de Cave Coopérative. “Hoe ziet het eruit jongens, gaan jullie al bijna oogsten?” Met gemak gleden we in een technische discussie over de staat van de wijngaarden en de gevolgen van de vorst. Het soort gesprek dat bijna als een ritueel voelt en daarom heel prettig is. Daar was Didier, die alle elektriciteit op het domein heeft geïnstalleerd; daar de burgemeester die in het zicht van het hele dorp mijn wijnen aan zijn tafel serveerde.

De volgende morgen was het tijd voor de eerste controle van de druiven. In het vroege ochtendlicht baadde de vallei in een zachte nevel. Ik stond op de heuvel, keek uit over het land en voelde hoe mijn hart een sprongetje maakte. Ja, het is een enorme verantwoordelijkheid, ja, het is veel werk. Maar er is geen plek ter wereld waar ik liever zou zijn.

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Monsieur Escande

Lidewij van Wilgen

 

“Lidewij, je hebt bezoek!” roept mijn man Olivier vanaf het terras. Na een lange dag in de wijnkelder sta ik eindelijk onder de douche. Ik gluur door het open raam naar beneden en zie een vertrouwde verschijning op het grint: compact, trots rechtop, handen in de zakken van een door de tijd gepatineerde bruine broek. Met een tevreden blik kijkt hij om zich heen. Monsieur Escande.

Toen ik in Murviel kwam wonen was hij al een man op leeftijd, inmiddels is hij 93. Maar dat lijkt geen verschil te maken. Nog steeds rijdt hij op zijn roestige rode tractor langs het huis. Eén van zijn wijngaarden ligt achter het domein en van tijd tot tijd vindt hij het nodig om die zelf te ploegen. In de winter komt hij iedere paar dagen een ochtendje snoeien, al laat hij de rest over aan een ingehuurde knecht. Monsieur Escande is een instituut. Iedereen in het dorp weet wie hij is en nog steeds heeft hij een groepje oudere mannen om zich heen met wie hij sinds de lagere school bevriend is.

Hij is degene die me leerde dat de vijgenbomen aan de noordzijde van de wijngaarden er niet voor niets staan. De wind komt vanaf het Noorden en juist in vijgenbomen zitten minuscule spinnetjes die over de wijngaard uitwaaien en de schadelijke insecten eten. Op mijn landbouwschool had ik alles over acariens utiles, nuttige spinnetjes, geleerd, maar deze theorie over vijgenbomen kenden ze niet. Zoals meer van de kennis van de ouderen langzaam maar zeker verloren gaat.

Monsieur Escande vertelt zonder met zijn ogen te knipperen dat hout niet goed brandt als het met ‘de verkeerde maan’ is gekapt. Voor hem is het geen theorie, maar een simpel feit. Zijn vader wist dat, zijn opa, maar met de industrialisatie van de landbouw is al dit soort kennis losgelaten. Inmiddels verdiep ik me, zoals veel andere biologische wijnboeren, in de biodynamie. Veel ‘nieuwe inzichten’ waarin met name de stand van de maan een rol speelt. Maar Monsieur Escande en zijn voorgangers wisten dat al lang.

De reden voor zijn bezoek vandaag is volkomen onverwacht: hij komt me een cadeau brengen. Een boek van zeshonderd pagina’s met als enige onderwerp Murviel les Béziers, het dorp waar we beiden wonen. Geschreven door een historica die hier is opgegroeid, maar met een uitgebreid dankwoord aan de trotse man die hier voor me staat. Een deel van de romeinse objecten is door hem eigenhandig opgegraven en van de middeleeuwse dorpskern weet hij alles. Als ik hem voorstel om te gaan zitten is hij niet meer te stuiten: hij vertelt over zijn kindertijd in een dorp boven Murviel. Er was geen elektriciteit of verwarming in de school, kinderen gingen er alleen heen als het niet te koud of te donker was. Een paar weken per jaar dus maar. En daarna waren er de wijngaarden.

Hij wordt bijna emotioneel als hij het heeft over het laatste paard waarmee hij gewerkt heeft. Zijn compagnon die de wijngaarden net zo goed kende als hijzelf. Maar begin jaren zestig kocht hij zijn eerste tractor. “Nu pas zie ik hoe triest het was,” zegt hij, “alle mannen dromden zich samen om de tractor te bewonderen. En mijn paard verdween in een aanhanger. Helemaal alleen.”

Ik zie het voor me en ben samen met hem in die andere tijd, zo kort geleden, maar zo ontzettend ver weg. Ik ben blij dat ik het door hem nog kan zien.

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

Stress in de wijngaard

Lidewij van Wilgen

 

Lidewij is wijnmaker in de Languedoc op haar domein Terre des Dames.
www.terredesdames.com

Stress in de wijngaard

Iedereen heeft zijn eigen nachtmerries. Die van mij draaiden de afgelopen weken om een grote zwarte berg op mijn parking. De landbouwkundig ingenieur gelijk: voor de kwaliteit mijn wijngaarden zou het fantastisch zijn om een goede dosis ‘marc de raisin’  te verspreiden. Als de druiven geperst zijn gaan de schillen naar de distillerie die er een sterke drank van brouwt die ze hier simpelweg ‘marc’ noemen of met wat meer fantasie ‘Eau de vie’. Alleen de opa’s gaan nog  langs om een paar lege flessen te laten vullen. Een geval van gemiste marketing natuurlijk – precies hetzelfde product met de naam ‘Grappa’ kan opeens wèl op een hip terras.

De schillen die na het distilleren overblijven zijn niet meteen interessant – er zijn grote machines voor nodig zijn om de boel regelmatig te keren en te laten composteren. Uiteindelijk blijft er weinig over en het is niet eenvoudig om aan marc van goede kwaliteit te komen. Na heel veel telefoontjes was er zestigduizend (!) kilo voor mij gereserveerd. Nu moest ik een bedrijf vinden dat het in de wijngaarden zou kunnen verspreiden.

Monsieur Cot, de man met de landbouwmachines uit het dorp, kwam uit beleefdheid langs. Hij was duidelijk:  mijn wijngaarden met antieke stenen muurtjes en bossages mogen dan wel ecologisch en zelfs pittoresk zijn; een man met een landbouwmachine houdt van rechte lijnen: grote percelen, ruim geplant, waar je lekker tot aan de horizon door kunt rijden. Ik belde uren met  andere bedrijven waarin vooral het woord ‘tournière’, de ruimte om te keren, het einde van het gesprek inluidde. Uiteindelijk was er een bedrijf dat geen problemen zag. Niet breder dan twee meter geplant? Geen probleem. Kleine percelen? Gaat lukken. Tot drie keer toe stelde ik de man voor om even te komen kijken, maar dat woof hij zelfverzekerd weg. ‘Je connais mon métier’.

Er werd een enorme berg zwarte materie op de parking uitgestort met de mededeling dat ik het zo snel mogelijk moest verwerken. ‘Als er regen op komt gaat het klonteren’. Ik zei trots dat het de volgende dag nog verspreid al zou worden, maar helaas: het bedrijf kwam niet opdagen en bleek opeens de hele week verhinderd. Dat weekend vielen er zware stortregens.
Pas twee weken later verschenen ze, precies de ochtend waarop ik de assemblage voor de nieuwe wijnen zou maken.  Na een beetje sympathieke peptalk liet ik de mannen hun ding doen en stortte me, met mijn oenologe,  op het proeven en ruiken van de blends. Nog geen half uur later klopte mijn werkman, Jean-François in paniek op het raam: ‘ze zijn gewoon weg gegaan!’ Woedend belde ik de baas, die niet verder kwam dan het woord ‘tournière’.

Nu begonnen mijn zwarte dromen, waarin ik met een klein kruiwagentje voor de enorme berg stond. Na uren schepen en op- en neer sjouwen tussen de wijngaarden was de berg nog net zo hoog. Die ochtend belde ik Monsieur Cot. Zuchtend kwam hij aan, zette zijn handen in zijn zij en keek me aan. ‘Bon, on ne vas pas vous laisser tomber’. We laten u niet zitten. Meteen de volgende dag kwam hij met een enorme bulldozer, gevolgd door zijn zoon in een tractor met een mest-machine. Het duurde lang, het was niet makkelijk, maar alle wijngaarden zijn gedaan. En de berg is helemaal weg. Achttien jaar nu dat ik hier woon en ik weet dat ik geluk heb: ze laten me echt niet vallen.

Lidewij van Wilgen
Lidewij van Wilgen

De mannen met oranje petjes

Lidewij van Wilgen

 

Lidewij is wijnmaker in de Languedoc op haar domein Terre des Dames.
www.terredesdames.com

Aan het einde van de oogst zie ik een stoffige Renault de laan met cipressen oprijden. Niet veel later komt de berijder aangeslenterd; Monsieur Loubet, het hoofd van de jachtvereniging.  Na een paar beleefde vragen over mijn druiven komt hij op wat hem werkelijk interesseert:  ‘wanneer verwacht ik klaar te zijn ?’

Het hele dorp zit er hijgerig op te wachten: de jacht mag pas worden geopend als er geen plukkers meer in de wijngaarden zijn. Helaas oogst ik alles met de hand.

De dag dat de jacht begint lijkt het wel oorlog : knallen, lawaai en ongecoördineerd rondlopende mannen met oranje petjes. Het idee om te gaan fietsen zetten we maar even opzij. Zelfs een stuk lopen lijkt te gevaarlijk. Ik denk aan een paar jaar geleden toen ik met twee bleke Engelse toeristen voor de kelder stond te proeven. In de wijngaard stond een verdwaasd vrouwtjes-zwijn en in een rechte lijn daarachter een groepje mannen in camouflage-pakken. De grootste wees zijn geweer naar het zwijn en dus naar mij. Ik geloof dat ik vooral kwaad was dat ze zo dicht bij mijn huis waren. ‘Zijn jullie gek geworden ?’ riep ik ‘naar beneden met die geweren!’. Het wilde zwijn schrok van mijn stem en rende langs de kelder de natuur in. Nu zag ik wie de jager was: de dikke slager van de Super U. Volgens de meisjes heeft hij scalpjes van konijnen in zijn vensterbank, wat ik direct geloof.  Een woedende blik uit zijn door adrenaline vertroebelde ogen toen hij langs me liep. De andere jagers waren meer beschaamd; ze wisten ook wel dat ze niet zo dichtbij mochten komen.

Maar natuurlijk is dit niets vergeleken bij een andere Franse traditie: La chasse à Courre. Mannen in knalrode ruitersjasjes, die te paard, omringd door een troep honden, urenlang een hert achtervolgen.  Op een filmpje dat Marijn me stuurt zie je een uitgeput hert zich door een dorp voortslepen om uiteindelijk in de keuken van een bejaard echtpaar te worden gedood met een zwaard. Het is bijna niet te geloven dat dit mag in Frankrijk, maar het mag. Nog steeds. Dat weekend ga ik rennen met Marijn. Zonder problemen stuift ze het steile pad op dat tussen de pijnbomen en wijngaarden de berg opgaat.  Ik besluit dit stuk maar even lopend te doen. Opeens zie ik een man met een oranje pet en een geweer in zijn hand. ‘Geen zorgen, we hebben u gezien!’ roept hij. Een stukje verder staan twee van zijn vrienden, hun geweer beleefd open geknakt. ‘Uw dochter is wel wat sneller dan u!’ roepen ze lachend. Ik lach terug, herken ze, stop even voor een praatje. ‘Zo vind ik de jacht niet erg’, zegt Marijn, die vegetarisch is ‘Beter dan vlees eten uit de bio-industrie’. Ik weet dat ze gelijk heeft, maar ik vind het moeilijk. ‘We houden geen dier meer over’, zeg ik, ‘ik zie nooit wat’.  Als we terug zijn op het domein steken we door via de olijfboomgaard. Ik zie een kleine kuil omgewoelde aarde. Ietsje verderop weer één. Nog twee, drie naast elkaar. Het is bijna brutaal hoe de wilde zwijnen het me laten zien: ze zijn er wel degelijk.

 

 

Mari

Typisch Provençaals: de Patecq

Rob Brink

 

Vooral in de kleine gehuchtjes (hameaux) in het achterland van de Cote d’Azur, komt makelaar Rob Brink regelmatig woningen tegen waar zich een bijzonder verschijnsel voor doet. Ze genieten van een zeer oud ongeschreven Provençaals gewoonterecht, dat niet eens voorkomt in het frans burgerlijk wetboek: het patecq!

Zowel niet-Provençaalse als buitenlandse aspirant-kopers hebben soms grote moeite om dit fenomeen te begrijpen. Daardoor kan het soms zelfs belemmerend werken bij een verkoop van een woning die met dit typisch Provençaalse verschijnsel te maken heeft dat zo oud is dat het zelfs teruggaat tot de 13e eeuw, voortgekomen uit oude gebruiken en tradities.

Wat is een Patecq?
We komen dit oude gewoonterecht tegen onder verschillende benamingen zoals bijvoorbeeld: patec, pateq, patus, pate, regale of relargue. Patecq is een afgeleide van het Latijnse pasticium dat ‘weiland’ betekent.
Patecq duidt op ondeelbare grond bedoeld voor algemeen gebruik in een Provençaals gehuchtje (hameau). Deze onbebouwde ruimte tussen de boerenwoningen was oorspronkelijk bedoeld voor de doorgangen voor de dieren van de verschillende boeren, of voor gedeelde voorzieningen zoals een drinkbak, put, beerput, oven etc. Deze grond is enkel bedoeld voor het gemeenschappelijk gebruik van al diegenen wier eigendommen eraan grenzen.
Het is overigens niet zo dat alle inwoners van een gehuchtje met een patecq ook automatisch gebruiksrechten hebben op het patecq. Alleen de eigenaren van een gebouw waarvan ook de notariële eigendomsakten getuigen van de aanwezigheid van een patecq verbonden aan hun gebouw, hebben rechten op die patecq. De patecq is onlosmakelijk verbonden met het onroerend goed waarvan hij ‘afhankelijk’ is: het kan niet onafhankelijk van het huis waaraan hij is verbonden worden overgedragen, en vice versa, de laatste kan niet worden overgedragen zonder de patecq die eraan is verbonden.

Vrij toegankelijk
Een patecq is ondeelbaar en kan dus niet worden toegeschreven aan een enkele eigenaar van een aangrenzende woning in zo’n gehucht. De bewoners mogen er in principe vrij over circuleren. Het mag daarom ook niet worden afgesloten en er mag ook niet op worden gebouwd. In de praktijk is er overigens wel vaak sprake van een (al dan niet gedeeltelijke) informele verdeling van de gezamenlijke patecq grond tussen de alle betrokken eigenaren van een hameau en zal een buurman in de praktijk niet pal voor het huis van zijn buurman gaan zitten. Formeel echter zou hij het echter wel degelijk mogen doen en dat idee is voor aspirant-kopers soms een show stopper voor een aankoop. Ik heb helaas daadwerkelijk mogen ervaren dat elke keer als we met aspirant-kopers een huis met zo’n gezamenlijk patecq wilden laten zien, dat een vervelende buurman, zodra we aankwamen, gewoon voor het huis van mijn cliënt ging staan uit nieuwsgierigheid en om te treiteren. Hij vertelde dat hij het ‘recht’ had om daar te staan….! Het huis was daardoor bijna onverkoopbaar.

Een patecq betreft overigens ook geen gemeentegrond maar is bestemd voor privé gebruik door de bewoners van het gehuchtje. Het zal daarom voor een gemeente dus niet mogelijk zijn om het zomaar als openbare ruimte te gaan gebruiken bijvoorbeeld door het om te vormen tot een parkeerplaats.

Heel vaak geeft het kadaster het bestaan van patecqs niet correct weer. Zo worden ze soms als openbare ruimte of niet-kadastrale percelen aangeduid. De jurisprudentie stelt daarom voortdurend vast dat notariële akten waarin de patecq rechten worden vermeld voorrang hebben op kadastrale aanduidingen.

Het ontstaan 
In de Provence was het vroeger heel normaal dat de kinderen, als ze volwassen werden en hun eigen gezinnen gingen stichten, ze gingen aanbouwen tegen de oorspronkelijke boerderij of landhuis van hun ouders aan. De patecq grond bleef voor het gemak onverdeeld. Door deze geleidelijke aanbouwingen veranderde het oorspronkelijke landhuis langzaam in een gehuchtje waarin de verschillende gezinnen van dezelfde familie elk een eigen huis bewoonden. Dit kon generaties lang door gaan. De patecq rechten werd op onverdeelde wijze bewaard en steeds overgedragen aan de nakomelingen. Deze patecq rechten werden opgenomen in de notariële verdelingsakten.

Kan een patecq worden ontbonden?
Zo’n onverdeelde patecq is onderworpen aan een regime van ‘gedwongen mede-eigendom’, van eeuwige aard, waarbij geen van de individuele eigenaren een patecq zomaar kan opheffen. Zelfs door niet-gebruik van patecq rechten geldt er geen verjaringstermijn van 30 jaar in tegenstelling tot het klassieke indivisie regime.

Toch zijn er twee manieren om een patecq te ontbinden:
1) met unanieme instemming van alle eigenaren van de aangrenzende woningen met patecq rechten. Dit is wel een lastig proces want alle eigenaren moeten het dan eens worden over een verdeling van de patecq grond.
2) indien alle woningen met patecq rechten in bezit komen van een enkele eigenaar.

Rob Brink is directeur van makelaarskantoor New Home, met kantoren in Lorgues, Fayence en Sainte-Maxime. Hij is ook erkend taxateur en als zodanig aangesloten bij het Centre National d’Expertise. www.new-home.fr.